De Boog van Constantijn is een belangrijk stuk Romeinse architectuur, aangezien het tot de best bewaarde monumenten in het oude Rome behoort. Gelegen direct naast het Colosseum aan de Via Triumphalis, werd het gebouwd ter herdenking van de overwinning van keizer Constantijn de Grote op Maxentius tijdens de Slag om de Milvische Brug (312 n.Chr.). Het is de grootste triomfboog van Rome en combineert artistieke en culturele elementen uit verschillende periodes van de Romeinse kunst.
In dit artikel gaan we dieper in op de historische context, architectuur, inscripties en artistieke elementen waaruit de Boog van Constantijn bestaat, evenals op de symboliek en propaganda die via de boog werd gecommuniceerd ter ondersteuning van Constantijns aanspraak op het consolideren van de imperiale macht. .
Inhoudsopgave
Historische context van de Boog van Constantijn
De Boog van Constantijn werd gebouwd in opdracht van de Romeinse Senaat in 315 na Christus ter ere van de overwinning van Constantijn. De Slag om de Milvische Brug wordt beschouwd als een keerpunt in de Romeinse geschiedenis, niet alleen omdat deze leidde tot de consolidatie van de macht van Constantijn, maar ook vanwege de legende van Constantijns bekering tot het christendom.
Volgens de traditie had Constantijn vóór de slag een visioen van het christelijke kruis en de zinsnede “In hoc signo vinces” (In dit teken zul je overwinnen). Dit leidde tot zijn adoptie van het christendom en de implementatie van zijn beleid, waardoor het uiteindelijk de dominante religie van het rijk werd.
De bouw van de boog begon in 312 na Christus en werd ingewijd 25 juli 315 n.Chr, de tiende verjaardag van de regering van Constantijn (zijn decennium).
Architectonisch overzicht van de Boog van Constantijn
De Boog van Constantijn staat rond 21 meter hoog, 25,9 meter breed, en 7,4 meter diep. Het is een boog met drie traveeën met een centrale doorgang geflankeerd door twee kleinere zijbogen.
Het werd voornamelijk opgebouwd uit wit Proconnesisch marmer, met onderdelen eruit geel Numidisch marmer en andere gekleurde stenen, een combinatie die typerend is voor laat-Romeinse keizerlijke monumenten.
Structuur
- Centrale boog: De hoofddoorgang is 11,5 meter hoog en 6,5 meter breed en dient als centraal punt van de constructie.
- Zijbogen: De twee kleinere zijbeuken zijn elk 7,4 meter hoog en 3,4 meter breed.
- zolder: Boven de drie bogen bevindt zich de massieve zolder, die een inscriptie en reliëfsculpturen draagt. De zolder is verdeeld in secties en bedekt met beelden (nu verloren gegaan).
Materialen en constructie
De boog werd gebouwd met materialen uit het hele rijk.
Het gebruik van spolia – architectonische elementen en sculpturen gerecycled uit eerdere monumenten – is een opvallend kenmerk. Dit weerspiegelt zowel de praktische zorgen van het hergebruik van hulpbronnen als de ideologische boodschappen over de connectie van Constantijn met vorige keizers en de imperiale erfenis van Rome, die we in meer detail zullen bespreken in de sectie ‘Artistieke en sculpturale elementen’.
Inscriptie op de Boog van Constantijn
De top van de Boog van Constantijn heeft er één lange inscriptie ter ere van de overwinning van Constantijn en zijn rol als redder van Rome. De inscriptie is geschreven in het Latijn en luidt:
IMP. CAES. FL. CONSTANTINO MAXIMO P.F. AUGUSTO S.P.Q.R. QUOD INSTINCTU DIVINITATIS MENTIS MAGNITUDINE CUM EXERCITU SUO TAM DE TYRANNO QUAM DE OMNI EIUS FACTIONE UNO TEMPORE IUSTIS REM PUBLICAM ULTUS EST ARMIS ARCUM TRIUMPHIS INSIGNEM DICAVIT.
Dit betekent:
“Aan keizer Caesar Flavius Constantijn de Grote, Pius, Felix, Augustus: de Senaat en het volk van Rome (draag deze boog op), omdat hij door goddelijke inspiratie en zijn eigen grootsheid van geest de staat heeft gewroken met rechtvaardige mannen met zijn leger beschikt hij tegelijkertijd over wapens tegen de tiran en zijn hele factie.
De zinsnede “instinctu divinitatis” (door goddelijke inspiratie) is bijzonder opmerkelijk omdat deze verwijst naar Constantijns connectie met het christendom zonder deze expliciet te vermelden. Deze inscriptie weerspiegelt de politieke en religieuze dubbelzinnigheid van Constantijns vroege regering, toen hij traditionele heidense Romeinse religieuze praktijken met elkaar verzoende en zich geleidelijk tot het christendom wendde.
Artistieke en sculpturale elementen
Een van de meest opvallende kenmerken van de Boog van Constantijn is de mix Sculpturen en reliëfs, waarvan er vele afkomstig zijn uit eerdere monumenten, vooral die van Trajanus, Hadrianus, en Marcus Aurelius. Dit eerder genoemde hergebruik van spolia dient zowel praktische als symbolische doeleinden.
Spolia uit eerdere monumenten
De boog bevat sculpturen die zijn hergebruikt uit eerdere keizerlijke monumenten, waardoor een directe link ontstaat tussen Constantijn en de ‘goede keizers’ uit het verleden van Rome. Vooral:
- Tabletten uit de tijd van keizer Hadrianus (117-138 n.Chr.): Er zijn acht roundels (medaillons) in het bovenste deel van de boog. Deze rondellen beelden scènes uit zoals de jacht, offers en de uitvoering van verschillende activiteiten van de keizer. Hoewel deze oorspronkelijk voor Hadrianus waren gemaakt, werd op sommige plaatsen het hoofd van Constantijn opnieuw uitgesneden, ter vervanging van het beeld van Hadrianus.
- Reliëfs uit de regering van Marcus Aurelius (161–180 n.Chr.): De centrale doorgang is versierd met panelen met taferelen van strijd, overwinning en keizerlijke gratie. Deze komen uit een verloren gegane triomfboog van Marcus Aurelius.
- Fries van het Forum van Trajanus: Enkele van de lagere reliëfs zijn afkomstig van het Forum van Trajanus en tonen de overwinningen van Trajanus in de Dacische oorlogen (101-106 n.Chr.). De overwinningsscènes werden opzettelijk gebruikt om de heerschappij van Constantijn te legitimeren door hem op één lijn te brengen met eerdere succesvolle heersers.
Nieuwe sculpturen in opdracht voor de boog
Hoewel een groot deel van de versiering van de boog afkomstig is van eerdere monumenten, zijn sommige delen speciaal gemaakt om de regering van Constantijn te herdenken:
- Het centrale fries: De lange horizontale fries op de boog is een originele creatie uit de tijd van Constantijn en vertegenwoordigt zijn overwinning op Maxentius. De artistieke stijl is soberder en hiëratischer vergeleken met de vloeiende, naturalistische stijl van de eerdere reliëfs. De figuren zijn stijf en frontaal, een afwijking van het klassieke ideaal van realistische representatie en weerspiegelen een wending naar de meer abstracte en symbolische kunst uit de late oudheid.
- Overwinningen en riviergoden: De boog is versierd met kleinere gevleugelde sculpturen en riviergoden, typische symbolen in de Romeinse keizerlijke kunst die triomf en de natuur vertegenwoordigen.
Symboliek en propaganda in de Boog van Constantijn
De Boog van Constantijn was niet alleen een monument gewijd aan de militaire overwinning, maar ook een belangrijk stuk Keizerlijke propaganda. Door sculpturen uit de regeringen van eerdere keizers als Trajanus, Hadrianus en Marcus Aurelius te hergebruiken, probeerde Constantijn zichzelf in de traditie van deze vooraanstaande heersers te plaatsen, waardoor zijn legitimiteit werd versterkt en zijn heerschappij in lijn kwam met de gouden eeuw van Rome.
Het is vergelijkbaar met wat Augustus deed toen hij de Tempel van Divus Iulius bouwde, opgedragen aan zijn adoptievader Julius Caesar. Het is opmerkelijk dat tijdens de spelen die Augustus na zijn dood ter ere van Caesar organiseerde, een komeet in de lucht verscheen en zeven dagen zichtbaar bleef. Dit werd opgevat als een teken dat Caesar een god was geworden, en Augustus vestigde de aandacht hierop door een grote komeet op het dak van de tempel te plaatsen.
De Boog van Constantijn verwijst ook op subtiele wijze naar zijn adoptie van het christendom. Hoewel de inscriptie de christelijke God niet specifiek vermeldt, suggereren uitdrukkingen als ‘instinctu divinitatis’ een goddelijke gunst waardoor Constantijn zowel de heidense als de christelijke bevolking kon aanspreken.
Op deze manier slaagde hij erin het christendom langzaam maar zeker een groter onderdeel van de Romeinse religie te maken; vergelijkbaar met Augustus, die langzaam maar zeker de macht onder hemzelf en zijn familie consolideerde, terwijl hij uiterlijk slechts een normaal lid van de Senaat leek. Hij noemde zichzelf nooit koning of keizer, maar eenvoudigweg ‘eerste burger’ en zorgde ervoor dat andere senatoren de kans kregen om consul te worden.
Latere geschiedenis en behoud van de Boog van Constantijn
De Boog van Constantijn is door de eeuwen heen relatief intact gebleven, grotendeels vanwege het symbolische belang en de nabijheid van andere belangrijke monumenten zoals Colosseum.
Het is verschillende keren gerestaureerd, vooral tijdens de Renaissance en recentere inspanningen in de 18e en 19e eeuw.
Tegenwoordig is de boog nog steeds een van de meest bezochte en bewonderde monumenten in Rome. Het is een samensmelting van stijlen, tijdperken en ideologieën, die zowel de continuïteit van de Romeinse imperiale tradities weerspiegelt als de overgang naar een nieuw tijdperk onder Constantijn, de eerste christelijke keizer.
Last Updated on 15. september 2024 by Frode Osen