Onder de Griekse goden regeerde de god Dionysos over wijn, plezier en feesten. In de Romeinse mythologie stond hij bekend als Bacchus.
De afbeelding van Dionysos varieerde, aangezien hij soms werd afgebeeld als een oudere, bebaarde god, soms als een verwijfde, langharige jongen, gekleed in een lang gewaad en mantel, versierd met een krans van klimopbladeren op zijn hoofd.
Vergezeld door een groep saters en mainaden – felle vrouwelijke volgelingen – werd Dionysos herkend aan attributen zoals de thyrsos, een staf met dennenappelpunten, een drinkbeker (kantharos), vruchtdragende wijnstokken en een panter.
Inhoudsopgave
Mythen en avonturen van de god Dionysos
De oorsprong van de Dionysos-god is vol intriges en tragedie. De moeder van de zoon van Zeus en de Thebaanse prinses Semele werd na een vlaag van jaloezie vermoord door de godin Hera.
Hera misleidde Semele door te eisen dat Zeus zichzelf in zijn volle glorie zou openbaren, wat ertoe leidde dat ze stierf door de enorme intensiteit van de hitte die van hem uitstraalde. Zeus, die het ongeboren kind redde, naaide Dionysos in zijn dij, waardoor hij een zeer unieke en onconventionele geboorte kreeg.
Gedurende zijn leven werd Dionysos met verschillende uitdagingen geconfronteerd. Opgegroeid door Seilenos, de nimfen van de berg Nysa, en later door zijn tante Ino en haar echtgenoot Athamas, moest hij de toorn van Hera onder ogen zien, wat tot waanzin en tragedie leidde.
De Thracische koning Lykourgos viel Dionysos aan, wat resulteerde in goddelijke vergelding, en koning Pentheus van Thebe stond voor een gruwelijk einde nadat hij de goddelijkheid van de god had afgewezen.
Dionysos speelde ook een rol bij het leren van Ikarios van Athene hoe hij wijn moest maken, maar het noodlot sloeg toe toen herders, zich niet bewust van de aard van de drank, Ikarios doodden. De rouwende Dionysos besloot toen Icarios te vereeuwigen in het sterrenbeeld Bootes.
Andere avonturen zijn onder meer zijn gevangenneming door Tyrrheense piraten, hun transformatie in dolfijnen en zijn huwelijk met prinses Ariadne van Kreta.
Een opmerkelijke prestatie was het leiden van een leger tegen de Indiase natie, het verspreiden van de aanbidding van Dionysos en het introduceren van de teelt van wijnstokken en fruit. In een ander geval reisde hij naar de onderwereld om zijn moeder, Semele, te redden.
Symbolen geassocieerd met de Dionysos-god
De symbolen van de Dionysos-god speelden een sleutelrol bij het definiëren van zijn identiteit. De thyrsos, een staf bekroond met een dennenappel, was een van de bekendste symbolen. Zijn kleding bestond uit een lang gewaad en mantel, evenals een krans van klimopbladeren die zijn hoofd sierden (in echte Grieks-Romeinse stijl).
Heilige dieren zoals panters, tijgers, stieren en slangen werden ook in verband gebracht met Dionysos, en hij reed ofwel op een panter of reed op een wagen getrokken door deze mystieke wezens.
Thyrsos, wijnstokken, drinkbekers en panters waren terugkerende elementen in afbeeldingen van Dionysos in de oude Griekse kunst.
Wijnstok, klimop, winde en dennen waren ook zijn heilige planten, en zijn volgelingen versierden zichzelf met klimopkransen en droegen thyrsusstokken.
Familie van Dionysos
Dionysos, de ‘tweemaal geboren’ god, was de zoon van Zeus en Semele. Zijn afstamming verbond hem met de titanen Kronos en Rheia, koning Cadmos en de godin Harmonia.
De halfbroers en zussen waren onder meer Hermes, Ares, Aphrodite, Athena, Persephone, Apollo en Artemis. Het huwelijk van Dionysos met Ariadne, de dochter van koning Minos van Kreta, bracht kinderen voort die heersers werden over belangrijke wijnproducerende regio’s van het oude Griekenland.
De Dionysos-god in de kunst
In de oude kunst werd de god Dionysos in verschillende vormen afgebeeld, wat de diversiteit weerspiegelde die zijn karakter vormde. Vroege afbeeldingen omvatten eenvoudige Hermaïsche afbeeldingen of alleen het hoofd van de god. Naarmate hij volwassener werd in mythen en betekenis, begonnen kunstenaars afbeeldingen te maken die verschillende aspecten van Dionysos uitbeeldden:
- Kindergod: Afgebeeld onder de hoede van verpleegsters, saters en Bacchanten, wat zijn goddelijke opvoeding benadrukt.
- Indiase Bacchus: Afgebeeld als een wijze en waardige oosterse monarch, die zijn kalme en koninklijke houding symboliseert.
- Thebanische Bacchus: Deze jeugdige vorm, vastgelegd door Praxiteles, benadrukte schoonheid, zachtheid en een dromerig gezicht.
- Bacchus met hoorns: Hoewel zelden in beelden aangetroffen, voegde deze afbeelding op munten een fascinerende dimensie toe aan de iconografie van Dionysos.
Aanbidding van Dionysos
Dionysos belichaamde de productieve, overstromende en bedwelmende kracht van de natuur. Als de god van de wijn leerde hij de mensheid deze dierbare drank te verbouwen waar de Romeinen zo van hielden en die vreugde en de verbanning van verdriet symboliseerde. Zijn associatie met profetie en orakels weerspiegelde een inspirerende godheid die overeenkomsten deelde met Apollo.
Naast zijn rol bij vieringen werd Dionysos vereerd als beschermer van de natuur, bomen en beschaving. Hij speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van de tragische kunst en was de bron van het Griekse drama, dat voortkwam uit de dithyrambische refreinen van zijn festivals.
De orgiastische verering van de god Dionysos, die zijn oorsprong vond in Thracië, verspreidde zich over Griekenland, Sicilië en Italië. Zijn festivals zoals Anthesteria en Dionysia omvatten processies, theatervoorstellingen en gemeenschapsvieringen.
Dionysos, een van de meest populaire Griekse goden, is nog steeds te zien in veel kunsten, literatuur en filosofieën. Zijn festivals en rituelen boden ons gewone stervelingen een ruimte om contact te maken met het goddelijke, onze creativiteit te uiten en te worstelen met de complexiteit van het leven.
Last Updated on 19. august 2024 by Frode Osen